index


 
 
 
foto: Micha³ OWSIANKO
 
 
 
OPIS SAMOLOTU:
 
F-16 Fighting Falcon

Samoloty, które odwiedzi³y nasz± bazê, nale¿a³y do dwóch
dywizjonów – 510 FS „Buzzards” i 555 FS „Triple Nickel” wchodz±cych w sk³ad 31
Skrzyd³a My¶liwskiego USAFE stacjonuj±cego w Aviano we W³oszech. By³y to dwa F-16D
Block 40H (Bu No 90 0777) i Block 40K (Bu No 90 0800) oraz jednomiejscowy F-16C
Block 40E (Bu No 89 2049). F-16 przylecia³y w ramach pobytu w naszym kraju dowódcy
AIRNORTH gen. Foglesong’a.


F-16C/D Block 40

Samoloty tej wersji zaczê³y wchodziæ do wyposa¿enia USAF od
grudnia 1988 r. Zbudowane wed³ug pe³nego programu modernizacyjnego MSIP samoloty
Block 40 stanowi³y now± jako¶æ w rodzinie F-16, poniewa¿ zosta³y dostosowane do
atakowania celów naziemnych w ka¿dych warunkach atmosferycznych, w dzieñ i w nocy.
Zmiany dotknê³y praktycznie wszystkich najwa¿niejszych elementów wyposa¿enia
nawigacyjno-celowniczego i radioelektronicznego samolotu. Stacja radiolokacyjna
zosta³a zmodernizowana do wersji AN/APG-68(V), umo¿liwiaj±c odpalanie pocisków
p-p AIM-120 AMRAAM jednocze¶nie do czterech celów (po dwa w krótkich odstêpach
czasowym). AN/APG-68(V)montowano ju¿ wcze¶niej – na F-16C-30B, ale samoloty Block
40 jako pierwsze wyposa¿ono w pociski AIM-120 i one jako pierwsze mog³y wykorzystaæ
w pe³ni nowe mo¿liwo¶ci.

Najwa¿niejsz± zmian±, umo¿liwiaj±c± atakowanie celów naziemnych w ka¿dych warunkach
by³o zastosowanie opracowywanych od pocz±tku lat 80 zasobników LANTIRN – Low Level
Navigation and Targeting by Infra Red for Night
. Próby zasobnika rozpoczêto w 1983
r. i trwa³y cztery lata – do 1988 r. Pocz±tkowo, ze wzglêdu na wysok± cenê i
priorytety dostaw, zastosowano je na F-15E Strike Eagle, a w koñcu 1988 r. LANTIRNy
trafi³y na F-16C/D.

Zestaw sk³ada siê z dwóch zasobników: nawigacyjnego AN/AAQ-13 i celowniczego
AN/AAQ-14.W zasobniku nawigacyjnym umieszczono radar TFR (Terrain Following Radar
– radar omijania przeszkód terenowych), który po sprzêgniêciu z uk³adem sterowania
samolotu umo¿liwia lot zgodnie z rze¼b± terenu na wysoko¶ci od 300 do 30 m. Oprócz
radaru TFR zasobnik nawigacyjny zawiera kamerê termowizyjn± do obserwacji przestrzeni
przed samolotem, z której zobrazowanie jest wy¶wietlane na wska¼niku przeziernym HUD
(w tylnej kabinie F-16D powtarzane jest ono na jednym z monitorów CRT – repetytorze
zobrazowania wska¼nika HUD). Zastosowano przy tym nowy wska¼nik przezierny firmy GEC
Marconi, charakteryzuj±cy siê znacznie wiêkszym polem widzenia 30o x 20o.
Samoloty Block 40 i 42 s± jedyn± odmian±, wyposa¿on± we wska¼niki HUD tego typu. W zasobniku
celowniczym AN/AAQ-14 – w jego obrotowej g³owicy umieszczono tak¿e kamerê termowizyjn±
o zmiennym polu widzenia ale o wy¿szej rozdzielczo¶ci. W zasobniku znajduje siê równie¿,
sprzêgniêty z kamer± laserowy dalmierz/pod¶wietlacz celów. Na F-16C i F-16D zasobnik
nawigacyjny podwiesza siê na wê¼le, na lewej stronie wlotu powietrza, a zasobnik
celowniczy – na prawej (wêz³y 5L i 5R), odwrotnie, ni¿ na F-15E. U¿ycie systemu
LANTIRN pozwoli³o w pe³ni wykorzystaæ mo¿liwo¶ci pocisków AGM-65D/G – cele wykryte
i rozpoznane przy wykorzystaniu LANTIRNa mog± byæ wskazane dla pocisków AGM-65.
Dziêki systemowi LANTIRN asortyment zabieranego uzbrojenia zosta³ poszerzony równie¿
o bomby kierowane rodziny Paveway – GBU-10/12/24. Wcze¶niej F-16 mog³y zrzucaæ bomby
kierowane GBU-10/12 ale cele musia³y byæ wskazywane i pod¶wietlane z innego samolotu
lub stanowiska naziemnego.

Zmiany dotknê³y równie¿ p³atowca. Ze wzglêdu na zwiêkszon± maksymaln± masê startow± –
do 19187 kg p³atowiec oraz podwozie zosta³y odpowiednio wzmocnione. Powiêkszono nieco
ko³a, w wyniku czego na os³onach podwozia g³ównego pojawi³y siê charakterystyczne
„b±ble”. Ponadto okaza³o siê, ¿e zasobniki LANTIRN czê¶ciowo zas³aniaj± reflektor
ko³owania, umieszczony na goleni g³ównego podwozia. Zosta³ on wiêc przeniesiony na
os³onê przedniego podwozia. Mimo powiêkszonej masy dotychczasowe ograniczenia eksploatacyjne
F-16 nie zmieni³y siê.

Nowym elementem, u³atwiaj±cym pilotowanie samolotu by³ cyfrowy uk³ad sterowania.
W odró¿nieniu od wcze¶niej stosowanego uk³adu analogowego uk³ad cyfrowy zapewnia³
szybsz± reakcjê i umo¿liwia³ tym samym ustatecznienie samolotu w szerszym zakresie
parametrów lotu. Dziêki temu zmieniono poprzednio stosowane zapasy bezpieczeñstwa
i poszerzono zakresy eksploatacyjne, praktycznie a¿ do granic mo¿liwo¶ci pilota¿owych.
Wp³ynê³o to na poprawienie manewrowo¶ci samolotu, choæ nowe elementy systemu awioniki
zwiêkszy³y masê samolotu. Cyfrowy uk³ad sterowania skonstruowano w my¶l filozofii
care-free, co pozwoli³o wyeliminowaæ mo¿liwo¶æ przekroczenia ograniczeñ eksploatacyjnych
w trakcie pilotowania samolotu w forsownych manewrach – np. podczas walki powietrznej.
Podczas wykonywania manewru, pilot mo¿e skupiæ siê na ¶ledzeniu poczynañ przeciwnika,
¶ci±gaj±c dr±¿ek maksymalnie „na siebie”. Uk³ad sterowania sam dobiera potrzebne
wychylenie sterów, a manewr jest wykonywany blisko granicy krytycznych k±tów natarcia,
nie gro¿±c jednak przeci±gniêciem. Dla bezpieczeñstwa w wersji cyfrowej uk³ad
sterowania jest dwukrotnie dublowany – na samolocie pracuj± trzy systemy.

Pierwszy F-16C Block 40 (87-0350) zosta³ oblatany w Fort Worth 23 grudnia 1988 r.,
a F-16D Block 40 z kolei 8 lutego 1989 r. £±cznie do 1991 r. wyprodukowano 234 F-16C
i 31 F-16D dla USAF. Odbiorc± tej wersji zosta³y te¿ Bahrain, otrzymuj±c 18 F-16C i
4 F-16D Block 40, Egipt – 35 F-16C i 7 F-16D Block 40 oraz Izrael – 30 F-16C i 30
F-16D Block 40. W ostatnich latach wyprodukowano dodatkowych 12 F-16C i 12 F-16D
Block 40 dla Egiptu. £±cznie w Fort Worth wyprodukowano wiêc 329 F-16C i 84 F-16D
Block 40. W tureckich zak³adach TAI zbudowano natomiast dodatkowe 136 F-16C i 27
F-16D Block 40, spo¶ród których 34 F-16C i 12 F-16D Block 40 dostarczono do Egiptu,
a pozosta³e Tureckim Si³om Powietrznym. Ca³kowita produkcja Block 40 zamknê³a siê
liczb± 465 F-16C i 111 F-16D Block 40 (razem 576 maszyn).

W latach 90 w USAF samoloty Block 40 i 42 zaczêto nieoficjalnie nazywaæ F-16CG i
F-16DG aby umo¿liwiæ wyró¿nienie ich mo¿liwo¶ci bojowych od F-16C/D innych wersji.
Oprócz tego u¿ywa siê te¿ nazwy Night Falcon, która ma odzwierciedlaæ przeznaczenie
samolotu.

W drugiej po³owie lat 90 samoloty Block 40 i 42 poddano kilku kolejnym modernizacjom,
które w jeszcze wiêkszym stopniu zwiêkszy³y ich mo¿liwo¶ci bojowe. G³ówn± zmian± by³a
modernizacja urz±dzeñ WRE – urz±dzenia ostrzegaj±cego przed opromieniowaniem oraz
wyrzutników flar i dipoli. To pierwsze zosta³o wymienione na AN/ALR-56M – nieznacznie
uproszczon± odmianê urz±dzenia u¿ywanego na F-15 a stosowanego te¿ od pocz±tku na F-16
Block 50/52. AN/ALR-56M dzia³a w znacznie szerszym zakresie czêstotliwo¶ci ni¿ dotychczas
stosowane urz±dzenia, m.in. obejmuje tak¿e zakres „K” (20 do 40 GHz), a wymienna
biblioteka danych zawiera informacje o najnowszych rosyjskich znanych zestawach OPL.
Wyrzutnie flar AN/ALE-40 zosta³y zast±pione przez AN/ALE-47.

W ¶rodkowych, podksrzyd³owych belkach no¶nych montuje siê równie¿ pojemniki z
holowanymi wabikami AN/ALE-50 Advanced Airborne Expendable Decoy (AAED). Pierwsze tego
rodzaju pu³apki zaczê³y pojawiaæ siê na F-16 we wrze¶niu 1996 r. Pu³apka jest holowana
za samolotem na przewodzie ¶wiat³owodowym. Wabik wyposa¿ono w ¼ród³o promieniowania
podczerwonego i specjalny odbijacz k±towy promieniowania radiolokacyjnego. F-16
zabiera cztery pu³apki, po dwie w obu belkach no¶nych.

W 1995 r. 38 F-16C/D Block 40 z 31. Skrzyd³a My¶liwskiego z Aviano przesz³y
modyfikacjê w ramach programu Sure Strike. Wyposa¿enie kabiny samolotów dostosowano
do u¿ycia gogli noktowizyjnych NVG oraz zamontowano na nich modemy IDM Improved
Data Modem
. IDM s³u¿± do wymiany informacji w systemie Link 16 (JTIDS). Umo¿liwiaj±
one wzajemne przekazywanie danych pomiêdzy samolotami oraz pomiêdzy samolotami i
jednostkami naziemnymi np. wysuniêtymi posterunkami FAC. Takie same terminale otrzymuj±
te¿ ¶mig³owce AH-64D Apache, co umo¿liwia wzajemn± wymianê informacji i wspó³pracê
samolotów ze ¶mig³owcami. W 1997 r. uruchomiono kolejny program – Gold Strike,
którego celem by³o zapewnienie mo¿liwo¶ci przekazywania poprzez IDM kolorowych
obrazów video, np. map z sytuacj± taktyczn±, wprowadzan± na naziemnych stanowiskach
dowodzenia. Program Gold Strike obj±³ praktycznie ca³± flotê samolotów Block 40 i 42,
które otrzyma³y wyposa¿enie jak w ramach programów Sure Strike oraz Gold Strike.
Modernizacja mia³a byæ zakoñczona do 2003 r.

W ostatnim czasie samoloty F-16C/D Block 40 i 42 jak i inne wersje kolejny raz
dozbrojono – tym razem w najnowsze typy uzbrojenia kierowanego klasy p-z tj. bomby
rodziny JDAM (Joint Direct Attack Munition), kasety bombowe systemu WCMD
(Wind Corrected Munition Dispenser) i zasobniki szybuj±ce AGM-154 JSOW (Joint Stand-Off Weapon).
W przysz³o¶ci mog± te¿ otrzymaæ mo¿liwo¶æ przenoszenia pocisków manewruj±cych p-z typu
AGM-158 JASSM (Joint Air to Surface Standoff Missile) a arsena³ uzbrojenia p-p mo¿e
wzbogaciæ siê o najnowsze pociski do manewrowej walki powietrznej AIM-9X wspó³pracuj±ce
z nahe³mowym systemem celowania i zobrazowania informacji.



Podstawowe dane taktyczno-techniczne

F-16C-40 F-16D-40
Rozpiêto¶æ (bez pocisków) [m] 9,45
D³ugo¶æ ca³kowita [m] 15,03
Wysoko¶æ [m] 5,09
Powierzchnia skrzyde³ [m2] 15,03
Masa w³asna [kg] 8670 8870
Pojemno¶æ wew. zbiorników paliwa
[l] 3986 3297
[kg] 3100 2570
Zapas paliwa w zbiornikach podwieszanych [l] 3935
Masa podwieszeñ, max. [kg] 5435
Masa startowa, max. [kg] 19185
Prêdko¶æ maksymalna na du¿ej wysoko¶ci [Ma] 2,2
Prêdko¶æ maksymalna na poziomie morza [km/h] 1472
Prêdko¶æ l±dowania [km/h] 230
Prêdko¶æ wznoszenia, max. [m/s] 320
Pu³ap praktyczny [m] 15250
Zasiêg max. [km] 3890 3250
Takt.promieñ dzia³ania na du¿ej wys. [km] 500-980 450-900
Taktyczny promieñ dzia³ania na ma³ej wys. [km] 500-980 450-900
Rozbieg [m] 530 530
Dobieg [m] 800 800
Typ silnika F-110-GE-100
Ci±g maksymalny
maksymalny z dopalaniem
[kN] 72,0
128,84
Maks. przeci±¿enie eksploatacyjne +9 -3 +9 -3
 
opracowa³: Krzysztof NICPOÑ